دشتستان بزرگ”«شهرستان دشتستان بزرگترین شهرستان استان بوشهر است که در شمال شرقی این استان قرار دارد .

حبیب قاسمی: واژه دشتستان بنا به کتب تاریخی از دستقان گرفته شده و این واژه بنا به گذشت زمان به دشتستان تبدیل شده است . به گزارش دشتستان بزرگ“این منطقه  با توجه به موقعیت خاص جغرافیایی و تاریخی از قدیم تاکنون مورد توجه جهانگردان بوده است، وجود آثار متعدد مذهبی باستانی تاریخی و دیدنی در مناطق مختلف دشتستان خود گواه این حقیقت است.

وجود  آثار تاریخی وباستانی و دیدنی از جمله :کاخ زمستانی کورش هخامنشی واقع در جنوب غربی برازجان که ته ستون های آن  با ظرافت خاصی ساخته شده و هر بیننده ای را به سوی خود جذب می کند.

گور دختر و کوشک اردشیر و تل شغالی  آثاری دیدنی و جذاب  واقع در  روستای پشت پر بخش ،ارم تل خندق و آثار شهر صفاره واقع در شمال  روستای دهقاید،تل پهن و تل مر و تل طلسمی  واقع در جنوب غربی  برازجان ،در نزدیکی کاخ زمستانی کورش آثار به جا مانده از شهر تاریخی توج واقع در نزدیکی های روستای زیرراه کنونی که بسیار دیدنی و جذاب هستند. کاروانسرای مشیر الملک برازجان که از کاروانسراهای بی  نظیر و دیدنی  در ایران محسوب می شود ،کاروانسرای دالکی که  دارای اهمیت و دیدنی است ،تپه های تاریخی بنداروز کوه قلعه واقع در مشرق برازجان پل مشیر واقع در نزدیکی شهر دالکی ،کاخ بردک سیاه واقع در نزدیکی روستای درودگاه ،کاخ سنگ سیاه واقع در نزدیکی روستای جتوط، غار چهل خانه واقع در نزدیکی روستای زیرراه ،قصر پسر  و قصر دختر و گوری گاه در نزدیکی شهر ارم ،کوشک خیرک واقع در کنار روستای خیرک بخش ارم ،قلعه محمد خان دشتی واقع در نزدیکی روستای دهرود علیا ،آسیاب آبی تنگ فاریاب کوشک تنگ فاریاب برج دیده بانی تنگ فاریاب، آسیاب آبی کمه زرد برج دیده بانی ،کوه کلاهی واقع در نزدیکی روستای پرجونک بخش ارم ،بقعه شیخ منصور خزایی واقع در روستای زیارت ،بقعه آقا میر هداف در نزدیکی شهر سعد آباد ،تنب گرو در شرق برازجان چشمه های آب گوگردی دالکی، آبگرم طلحه چشمه های منطقه رود فاریاب ،چشمه های اطراف روستای نی نیزک، چشمه زیر راه کمر خزانه روستای شول دژ قلعه سبز در نزدیکی شهر  شبانکاره ،سد رئیسعلی دلواری واقع در بخش شبانکاره، بقعه شیخ اولیا در  نزدیکی شهر شبانکاره ،حمام قدیم سالم خانی در شهر برازجان که در زیر زمین مدفون است. قبرستان قدیمی  و حمام روستای دهرود سفلی منابع طبیعی روستای سرکره ،آثار زرد چاهده واقع در شرق برازجان ،تل سنگاری واقع در روستای انارستان، قلعه باغ تاج قلعه تاریخی شهر کلمه، آسیاب های تاریخی رود فاریاب، شیر سنگی مرده خیر آسیاب دوقلو واقع در روستای شکرک، آب انبار قدیمی روستای بند محمد عبدالله آبشار روستای شول  چشمه های روستای جمیله و دهها اثر تاریخی و دیدنی دیگرکه  خود مبین این حقیقت هستندو لازم است توجه بیشتر به این آثار مهم صورت گیرد.

این آثار  هر کدام سندی تاریخی و هویتی برای شهرستان دشتستان و  استان بوشهر محسوب می شوند و شایسته است از طرف مسئولین محترم به خصوص  بخشداری ها و شهر داری ها ودهیاری ها برای معرفی این آثار به هم وطنان در قالب تراکت و … اقداماتی صورت گیرد به خصوص معرفی هر کدام از آنها به صورت مجزا از طرف صدا و سیمای مرکز بوشهر و حتی تهران تاثیر بسزایی در معرفی آن ها دارد.

ایجاد راه مناسب و حفاظت لازم از این آثار ارزشمند بسیار لازم به نظر می رسد. نصب تابلو های راهنما برای مسافران و گردشگران هم می تواند معرف این آثار و هم مسیر را برای گردشگران هموار نماید گرچه نمی توان تلاش مسئولین جهت معرفی این آثار را انکار کرد ولی می طلبدبا توجه به قرار گرفتن آثار متعدد در دشتستان توجه ویژه ای به این آثار انجام شود/سخن مردم.