سیده فاطمه موسوی*: همدلی یکی از مهارت های دهگانه زندگی می باشد که دانستن و عمل کردن به آن سبب افزایش سلامت روان میشود. همدلی به معنای توانایی درک احساس و تجربۀ دیگران است؛ به این معنی که فرد بتواند خود را جای دیگری بگذارد و دنیا را از چشم او ببیند.
این مهارت در تمامی مراحل زندگی از کودکی تا بزرگسالی و در ابعاد مختلف زندگی از جمله دوستیابی، تحصیل، اشتغال، ازدواج و… خود را نشان میدهد.
موقعیت های زیر را در نظر بگیرید:
دوست شما در یکی از امتحاناتش نمره پایین گرفته و حال خوبی ندارد، چگونه همراهیش میکنید؟
در محل کارتان وظایفی را که رییس به شما محول کرده به خوبی انجام نداده اید و حالا ایشان از شما عصبانی و ناراحت است. رفتارتان چگونه خواهد بود؟
همسرتان از موضوعی خوشحال است و این خوشحالی را با شما درمیان میگذارد، عکس العمل شما چیست؟
فرزندتان زمین خورده و در حال گریه کردن است، چه برخوردی خواهید داشت؟
خانم همسایه فرزندش فوت کرده و به شدت شیون و زاری می‌کند، شما چه رفتاری نشان میدهید؟
و…
تمامی مثال های بالا شرایطی را نشان میدهند که برای مواجهه با آن ها شما باید همدلی کردن را بلد باشید‌. همدلی سه جزء دارد:
۱. گوش دادن فعال: شما باید بتوانید به صحبت های طرف مقابل به خوبی گوش دهید. برای این کار لازم است هنگام گوش دادن دست از سایر کارها کشیده و تمام توجه خود را به طرف مقابل بدهید، با او ارتباط چشمی برقرار کنید، با تکان دادن سر و نشان دادن احساسات متناسب با موقعیت در چهره اتان نشان دهید به صحبت های او گوش می‌دهید. همچنین گاهی بعضی از حرف های مهم او را تکرار کنید و یا چیزی که از صحبتش متوجه شده اید را بازگو کنید تا مطمئن شود به صحبت های او به خوبی گوش داده اید.
۲. خود را جای طرف مقابل بگذارید: وقتی شخصی با شما صحبت می‌کند خود را در موقعیت او تصور کنید تا بهتر بتوانید احساساتش را بفهمید‌. ببینید اگر شما در موقعیت او بودید چه احساسی داشتید و دوست داشتید دیگران چگونه با شما رفتار کنند.
۳. احساسات طرف مقابل را به او بازخورد دهید: به او چیزی بگویید که مطمئن شود حالش را فهمیده اید؛ مثلا میتوانید از این جملات استفاده کنید: «متأسفم، می‌دونم شرایط خوبی نداری، خوشحالیت منو خوشحال میکنه و…»
نکاتی برای همدلی بهتر:
گاهی افراد راه حل مشکل خود را میدانند و صرفا به این دلیل که میخواهند ناراحتیشان را با دیگران سهیم شوند با آنها درددل میکنند بنابراین گاهی نیاز نیست راه حل بدهید و همین که با جان و دل به صحبت هایش گوش دهید و همراهیش کنید برایش کافی است.
اگر خودتان شرایط خوبی ندارید از طرف مقابل بخواهید در زمان دیگری با شما صحبت کند. این بهتر از آن است که با بی حوصلگی به صحبت های وی گوش دهید.
از نصیحت کردن و صحبت های کلیشه ای جدأ پرهیز کنید؛ مثلا برای همدلی کردن به هیچ عنوان از جملات زیر استفاده نکنید: « خدا رو شکر که خودت سالمی، هنوز جوونی ان شاالله بازم بچه دار میشی، خیلیا مشکلاتی بزرگتر از تو دارند اینکه دربرابر مشکلات دیگران چیزی نیست،برنده شدن تو یه مسابقه که این همه خوشحالی نداره، اشکال نداره کم کم یادت میره! و…»
مهمترین عامل در همدلی، شناخت هیجانات است. لازم است همه افراد هیجانات مختلف مانند: خوشحالی، ترس، خشم، ناراحتی، عشق، استرس و… را از کودکی بیاموزند. بدین منظور والدین باید با فرزندشان درمورد موقعیت های مختلف و هیجان (احساسی) که در آن شرایط دارند صحبت کنند و به هیچ وجه مانع از گریه کردن، خندیدن، ترس و… در فرزندانشان نشوند زیرا در این صورت احساسات وی را سرکوب کرده و او نمی‌تواند احساس خود و دیگران را در موقعیتی خاص بشناسد. به جای سرکوب احساسات میتوانید درمورد موقعیتی که سبب بروز آن احساس شده و نیز احساس حاصل از آن با فرزندتان صحبت کنید.

*کارشناس ارشد روانشناسی بالینی کودک و نوجوان
مدیر مرکز اختلالات یادگیری باران
رزرو نوبت: ۰۹۹۱۳۲۹۵۷۴۰